Sa May Stone Bench

Sa May Stone Bench











Maaga akong dumating noon sa Unibersidad...
Habang nag-aantay sa unang klase ko,
umupo ako sa may stone bench sa ilalim
ng mga naglalakihang puno. Mag-isa.

Malamig na simoy ng hangin,
mga nagsasalubong na mabababang ulap,
mga nakaka-gulat na kulog at nakaka-silaw na kidlat.
Ang pagbabadya ng napaka-lakas na ulan.

Nagsimula nang maglaglagan ang mga tuyong dahon,
mula sa mga higante’t naghahalikang mga puno.
Aalis na sana ako. Sisilong bago pa maabutan ng pagbuhos
nang malakas na ulan.

Ngunit, may nakita akong lalaki...
Pamilyar. Tumakbo ako nang mabilis, hinabol ko siya.
Gusto ko na siyang yakapin, halikan!
Ilang hakbang na lamang, maabot ko na siya.

Isang dipa na lamang ang pagitan ko sa kanya.
Tinapik ko ang kanyang balikat.
Aakma na sana ang mga kamay kong yayakap nang
napaka-higpit sa kanyang baywang.

Pero, nagkamali lamang ako...
Hindi pala ikaw iyon...
Kamukha mo lang pala.
Lalo tulo'y akong nangulila sayo.

Bakit naman kasi hanggang ngayon,
umaaasa pa rin akong
magkikita tayong muli.
Napahiya pa tuloy ako.

Bumuhos na nga ang ulan.
Nakakatakot. Napaka-lakas.
Napaka-dilim ng kapaligiran.
Basang-basa na ako. Nanghihina.

Umupo akong muli sa stone bench,
kasama ng mga tuyong dahong nagsilaglagan...
Nagpa-ulan. Walang nang pakialam.
Pinagtitinginan na tuloy ako.

Nakatulala. Nakatingin sa malayo.
Nagmuni-muni. Inaalala ang lahat.
Sinariwa ko noong tayo pa.
Umaasa akong babalik ka…

Umaasa akong, may dala kang payong.
Papayungan mo ako’t yayakapin
para mawala ang panginginig ko
dahil sa sobrang lamig…

Umaasa ako, na sa halip na mga tuyong dahon,
Ikaw na ang katabi ko.
Sa may stone bench. Sa ilalim
ng mga naglalakihang puno.

Ang Daya ni Aya!

Ang Daya ni Aya!

Ang kamatayan ay isa sa mga paborito kong sangkap na isinasama sa aking mga istoryang isinusulat. Ito ay isang isyu na nais kong talakayin sapagkat ito ay nauunawaan ng lahat. Ang kamatayan ay isang pangyayari na hindi dapat katakutan nino man. Ito ay marapat lamang na pag-usapan at paghandaan para madiin ang kahalagahan ng isang katapusan. Sa ating puso at isipan, kung mabubuksan ang ideyang balang-araw kailangan natin lisanin ang mundo at tuluyang na ngang mamamaaalam, hindi ba’t mas magiging makabuluhan sa atin ang pagsalubong sa bawat simulain na nagbubukas kasabay ng bawat pagsikat ng araw?

Ako si Gina, sampung taong gulang pa lamang subalit mataas na ang pangarap sa buhay. Sa kasalukuyan ay binabagtas ko ang landas patungo sa maliwanag na bukas at ito’y aking alay sa Diyos, sa aking pamilya at kay Aya. Importante sa akin ang bawat sandali at hindi ako magdadalawang-isip na tuparin ang isang habilin na nagmulat sa aking kamalayan tungkol sa napakaraming aral na mapapakinabangan ko upang gawing mas makabuluhan ang buhay.

Nagsimula akong magpahalaga sa mga simpleng bagay matapos kong makasama si Aya. Matalik kaming magkaibigan noon at sa tuwina’y magkasama sa lahat ng gawain. Sabay kaming pumapasok sa paaralan, sabay kumakain ng merienda, minsan ay magkatabi sa pag-idlip at karaniwang nangangarap sa piling ng bawat isa. Natatandaan ko pa ang sandaling nasabi niya sa akin na nais niyang maging artista sa kanyang pagtanda. Ako man ay naimpluwensiyahan niya sa pangarap niyang iyon. Dahil dito ay madalas kaming umaarte tulad ng mga tunay na artista sa pelikula. Subalit sa kalaunan ay napansin kong may kadayaan ang aking kaibigan. Tuwing kami’y umaarte ay palagi na lamang siya ang bida at ako naman ang gumaganap na konta sa kanya. Inuutusan niya akong sampalin at apihin siya. “Nakakainis!” Sa totoo, ayaw ko sanang maging kontrabida. Madalas sumakit ang aking palad tuwing sinasampal ko siya. Ang gusto niya kasi ay yung parang totoo. Pag pumatak ang kanyang luha, ang galing! Makatotohanan. Akala mo tunay na nakakaawa pero sa totoo, nakakainis talaga. Makasarili. “Ang daya niya.”

Mayaman sila Aya. Malaki ang kanilang tahanan na tila isang palasyo kung itatabi sa aming barong-barong. Lahat yata ng magagandang bagay ay nasa kanya na. Masarap na pagkain, malambot na kama, mamahaling damit at kung anu-ano pa. Pero teka, kaibigan ko nga pala si Aya. Oo nga at madalas kong nasasabi na madaya siya pero sa totoo, mahal na mahal ko siya. Marahil ay naiinggit lamang ako kaya ko siya nasasabihan ng masama.

Tuluyan na ngang nabura sa aking isipan ang negatibong pagkakakilala ko kay Aya. Sa tuwing magkasama kami ay lagi na akong masaya. Madalas ko pa nga siyang inaalalayan medyo mahina kasi ang kanyang pangangatawan. Tinutulungan ko siyang magbuhat ng mabibigat na aklat dahil hindi niya lubusang maiangat ang mga ito kung siya lang ang magbubuhat. Sinusuklayan ko rin ang mahaba niyang buhok at ako na nga rin mismo ang nagtatanggal ng mga nalagas na hiblang naipon sa mga ngipin ng kanyang magarang suklay. Nagtataka nga ako kung bakit sobrang daling mabunot ng kanyang mga buhok at isa pa, sobrang dali niyang magkapasa sa tuwing nabubunggo ko siya sa aming paglalaro. Dahil dito, hindi na kami umaarte gaya dati. Madalas ay nagkakasakitang lang kasi kami. Ayaw ko na siyang sampalin at itulak. Naaawa na talaga ako sa kanya. Kahit magalit pa siya sa akin, hindi ko na siya susundin. Sa totoo, nagtataka nga ako kung bakit nais niyang maapi sa aming mga laro samantalang sa tunay na buhay naman ay sobrang komportable ng kanilang mga nakagawian. “Sino ba naman ang mang-aapi sa tulad niya?” Wala talaga akong maisip. Tunay ngang masuwerte siya. “Sana ay ako na lang si Aya.”

Minsan isang hapon ay pinilit niya akong makipaglaro ulit sa kanya. Gusto ko din sana ang nais niya pero parang may kung anong pumipigil sa akin para gawin iyon. Napapansin kong maputla siya, tunay na nakaka-awa. Sabi ko nga maglaro na lamang kami ng titser-titseran o luto-lutuan pero ayaw niya. Mas gusto talaga niya ang pagaartista. Gusto niya yung ako na naman ang kontrabida. “Ano? Teka, sobra na, ayaw ko na! Ang daya daya niya.”

Simula noon ay hindi na kami nagpansinan pa. Lagi na lang akong nag-iisa at wala na rin akong masyadong balita tungkol sa kanya. Ang alam ko ay tumigil na siya sa pag-aaral. Hindi na nga siya lumalabas ng palasyo nila. Lagi na rin siyang may kasamang yaya sa minsanang pamamasyal niya. Minsan nakasalubong ko siya at nakakainis pagmasdan na pati paraan niya ng pagbibihis ay iba na. Lagi na siyang may suot na bandana sa kanyang ulo. Parang ayaw niyang makilala ng iba. Aha! Alam ko na, siguro ay tuluyan na nga siyang mag-aartista. Gusto niyang takpan ang kanyang mukha para naman masabik kaming mga kakilala niya sa kanyang itsura. “Ang daya talaga!” Pati ang aming pagkakaibigan ay kinalimutan na niya. Isang beses ay nakasalubong ko pa nga siya sa may plaza at aba nung nakita niya ako ay naiyak pa siya. “Bakit kaya?” Hindi ko tinanong. Baka sabihin niya gusto ko na namang makipaglaro sa kanya. “Ay alam ko na!” Hindi naman siguro tunay ang mga luha niya, umarte lang siya, marahil ay nageensayo sa nalalapit niyang pag-aartista.

Malapit nang sumapit ang kapaskuhan. Naaalala ko na naman ang aming napagsamahan. Gusto ko na makipagbati sa kanya. “Pero papaano kaya?” Nahihiya din ako at naiilang pero sige na nga, kakapalan ko na ang aking mukha. Magdadala ako ng regalo para kay Aya bago magpasko. Wala nga akong pera na pambili nito pero sige, hihingi na lang ako sa nanay ko.

Isang araw bago sumapit ang pasko ay tumungo na ako sa kanilang palasyo. Dala ko ang kapirasong tsokolate na ibinalot ko sa pahina ng lumang dyaryo. Kinakabahan ako sa mga oras na iyon pero wala na akong planong umatras pa sa balak ko. Mabilis kong pinindot ang doorbell. Ilang sandali pa ay binuksan na ito ng isa sa mga yaya ni Aya. “Maligayang pasko po!” Ang bati ko sa matanda sabay tanong kung pwede kong makausap ang kaibigan ko subalit wala daw si Aya sa loob. Iniwan ko na lang ang regalo ko para sa kanya at nagpaalam. Palayo ko na sanang tinatahak ang landas pabalik sa aming bahay nang may marinig akong tinig mula sa palasyo. Tila boses ni Aya. Tumigil ako at nakinig. “Pambihira! Nasa loob lamang pala siya ng bahay nila!” Aba, lumalakas ang tinig. Nagiging malinaw na ito sa aking pandinig. Nagpapabili siya ng wig. Ano naman kaya ang gagawin niya sa walang kwentang bagay na iyon? Alam ko na! Magyayabang na naman siya. Ewan ko ba! Basta ang mahalaga, alam ko na ang tunay na ugali niya. Ang yabang at sinungaling din pala. Ngayon ay tiyak ko nang madaya nga talaga si Aya.

Sumapit ang araw ng pasko. Malungkot ako at nagpasya na lamang na manatili sa loob ng aming barong-barong. Pilit kong inaalis sa isip ko ang nangyari kahapon. Masama ang loob ko at hindi ko kayang patawarin ang dating kaibigan ko. Sabi nila, ang pasko daw ay panahon ng pagpapatawad pero bakit mabigat sa loob ko na gawin ang tila simpleng bagay na iyon? Sumilip ako sa bintana ng aking kwarto at natanaw kong nag-iisa si Aya sa hardin nila. Tila malungkot siya at may malalim na iniisip. Maaawa na sana ako nang biglang nainis na naman ako sa kanya. Napuna ko na tila humaba ang buhok niya. Mukhang suot na niya ang wig na ninanais pa lamang niya kahapon. Ang bilis naman niyang makuha ang bawat mithiin niya. “Ako, hanggang pangarap na lang yata pero bakit siya… bakit ang daya?” Tuluyan na ngang nasira ang araw na sana’y puno ng tuwa at ligaya. May kung anong bigat sa aking kalooban at magulo ang aking isipan. Isa lang ang tiyak sa mga oras na iyon, hindi naging maligaya ang pasko ko. Nagtampo din ako sa Diyos. Masyado niyang pinagbibigyan si Aya subalit ni isang pabor para sa akin ay wala. Akala ko noon si Aya lang ang madaya. Nagkamali ako, si Hesus din pala.

Simula noon ay naging malungkutin na ako. Isang linggo akong hindi lumabas ng bahay at wala akong ginawa kung hindi ang magmukmok. Naisipan ko na lamang lumabas nung pagsapit ng bagong taon. Papunta sana ako noon sa plaza para aliwin ang aking sarili. Ilang hakbang pa lamang ako ay napansin kong medyo marami ang tao sa tapat ng bahay ng aking dating kaibigan. Maliwanag ang buo nilang kabahayan. Syempre! Bagong taon nga naman at dapat lamang silang magdiwang. Masagana ang buhay nila at nabibili lahat ng naisin nila. Pero teka, tila may kakaiba. “Bakit malungkot ang lahat ng kanilang mga bisita?” Bukas ang gate. May kung anong pwersa ang nagtulak sa akin upang muli kong isayad ang aking mga paa sa bakuran nila Aya. Nakaitim ang mga tao. Nakakatakot din ang sobrang daming ilaw na nakasindi sa bandang sala nila. Pagsilip ko ay may puting kabaong sa loob. Nanlamig ang pawis ko sa buong katawan. Kinabahan ako. Bumigat ang bawat hakbang ko papalapit sa kabaong. “Sino kaya ang namatay?” Takot ako sa bangkay pero sige, sisililip na nga ako.

Nagimbal ako sa aking nakita. “Patay na pala si Aya!” Wala na ang kaibigan ko. Napansin kong wala siyang buhok sa kanyang kabaong. “Kalbo si Aya? Ano po ang nangyari sa kanya?” Cancer daw sabi ng kanyang Mama. Pilit itinago sa akin dahil ayaw daw niyang malungkot ako sa nalalapit na paglisan niya. May inabot sa akin ang yaya ni Aya. Isang kahon na naglalaman ng sulat, wig at bandana. Ang sulat ay naglalaman ng pagpapaalam at paghahabilin. Nasabi niya rito na naiinggit daw siya sa akin dahil malusog ang aking pangangatawan at mayroong maliwanag na bukas na nakaabang sa aking mga pangarap. Hindi daw sapat ang yaman nila upang lumigaya siya. Hindi naman daw kasi lahat ay kayang bilhin ng pera. Inihabilin niyang ipagpatuloy ko ang aming pangarap. Sinuot ko ang wig. Sabi ni Aya ay gamitin ko daw iyon sa tuwing naalala ko siya. Bigla kong naramdaman ang init ng mga yakap niya. Nanghina ako at napaluhod. Kasabay ng pagbagsak ko ay tumulo ang aking luha mula sa mga mata ko. Dalangin ko na patawarin ako ng Diyos sa kamaliang aking nagawa sa Kanya. Akala ko’y hindi patas ang pagmamahal Niya para sa amin ni Aya. Nagkamali ako subalit ngayon ay natuto na. Gamit ang bandana ay pinunasan ko ang aking mga luha.

“Ang daya talaga ni Aya! Iniwan niya akong nag-iisa.” Nalungkot ako at nangulila subalit sa unang pagkakataon, nasambit ko ang linyang iyon na may ngiti sa aking mukha sapagkat alam ko na tunay na ngang mapayapaya at maligaya si Aya sa kanyang pagpapahinga.

Malayo pa ang landas na tatahakin upang makamit ang aking mga mithiin. Napagdesisyunan kong ipagpatuloy ang pangarap namin ni Aya. Maligaya ako sa tuwing naalala ko siya. Sa totoo, nasa puso ko pa rin ang kanyang alaala kaya nga dama ko na kailanman ay hinding-hindi na ako mag-iisa.

Revised Edition: Alkansya

Alkansya

“Happy Birthday, Tinay!” masayang pagbati ng Ninang Judy ko.
“Tuloy po kayo, Ninang. Sayang hindi n’yo po naabutan si Tatay at Nanay!”
“Hindi na bale. O, heto ang regalo ko. Sana magustuhan mo!”
“Maraming salamat po!” sabay kuha ko sa isang kahon na nakabalot sa pulang palara.

Ako nga pala si Tinay. Ilang araw na lamang ay sasapit na ang ika-10 kaarawan ko pero wala pa ring pagbabago sa buhay ng aming pamilya. Simula’t sapul ay dito na kami nanirahan sa aming barong-barong sa gilid ng riles ng tren. Mahirap at masalimuot ang aming buhay. Si tatay, malungkot pa rin hanggang ngayon dahil sa pagkakatanggal niya sa trabaho at dahil dito, araw-araw na siyang umiinom ng alak kasama ang mga barkada niya sa kanto. Minsan kasi siyang nagtrabaho sa isang pagawaan ng patis sa bayan. Napagdiskitahan daw siya ng may-ari ng kumpanya kaya sinibak ora-orada. Si Nanay naman, nagrebelde na kay Tatay at inihumaling na niya nang tuluyan ang sarili sa pagsusugal. Sa isip ko, tila yata hindi sila napapagod. Ako? Nasa bahay lang, hindi na rin kasi ako pumapasok sa paaralan. Saan naman ako kukuha ng pambayad?

Umiikot ang mundo namin sa paghingi ng mga kung anu-anong bagay na kailangan sa pang araw-araw na buhay. Konting bigas, mga sirang gulay sa palengke, lumang kumot ng kapitbahay, basag na tabo, bunging suklay, lahat! Tila wala kaming mga magagandang kagamitan, puro naman kasi pinaglumaan. Minsan naisip ko, paano kaya paglaki ko? Parehong buhay din kaya ang makakagawian ko?

Ay oo nga pala! Bubuksan ko na muna ang regalo ng Ninang Judy ko! Ang bigat! Sana magandang laruan ang laman, sana maraming tsokolate, sana magagarang damit! Subalit teka, mali yata ako ha… “Ay! Babasaging alkansya lang pala.” Aanhin ko naman ito? Eh di sana, kung laruan ito, may pagyayabang na ako sa mga kaibigan ko, o di kaya naman ay tsokolate, para makatikim naman ako. Nakaka-inis naman. Matutulog na lang ako ng maaga upang maski papaano’y bahagyang makaiwas sa aking problema.

Kinabukasan, gumising ako ng maaga. Araw ng linggo kaya nagsimba ako. Pagkatapos ng misa ay lumabas na ako upang maka-uwi nang maaga. Kumakalam na kasi ang sikmura ko noon, gutom na talaga ako. Subalit, ilang hakbang pa lang mula sa simbahan ay nandilim na ang paningin ko. Naramdaman kong bumagsak ako at napahandusay sa maruming kalsada.

Maya-maya pa, may mga narinig akong mga tinig mula sa aking paligid. “Kawawa naman ang batang pobre. Limusan nga natin ang palaboy, baka hindi pa siya kumakain.” Sabay hulog ng limos sa aking kinahihigaan.

Ang kalansing ng ilang baryang iyon ay nasundan pa ng sunod-sunod na kalansing ng iba pa. Ramdam kong tumatama sa mura kong katawan ang bigat ng mangilan-ngilang piso na hinahagis sa akin ng madla. Malamang ay pinagkamalan nila akong pulubi, hindi nakapagtataka. Sadyang gula-gulanit ang mga damit-pangsimba ko, sadyang marumi ang aking balat, madungis ang mukha, at higit sa lahat napakapayat ng aking pangangatawan. Hindi nga naman kasi malalayo ang aking hitsura sa mga batang namamalimos sa kalsada. Gustuhin ko man bumangon ay tila hindi ko naman maigalaw ang aking katawan.

Buti na lamang at napadaan si Ninang Judy at ang kanyang asawa na si Ninong Gorio. Inalalayan nila akong bumangon. Bago tuluyang lumakad papalayo ay pinilit ko munang pulutin ang mga barya. Bitbit ko sa aking magkabilang kamay ang mga perang inihagis sa akin ng madla. Sa puso ko ay may kapirasong ngiti, alam kong may mailalagay na ako sa alkansiya kong babasagin.

Pagdating sa bahay agad akong pumasok sa aking silid. Isa-isa kong hinulog ang mga barya sa aking alkansiya. Bawat kalansing ng barya papasok ay may kaakibat na tuwa mula sa aking mukha. “Wow! Ang dami naman nito.” Sana’y sapat na itong pera ko para ako’y makabili ng bagong gamit. “Salamat po Panginoon sa alkansiyang ito.” Hindi pa ko tapos manalangin nang bigla na lang nanlambot muli ang mga tuhod ko at tuluyan na ngang bumagsak muli sa sementong sahig ng aking silid. Hindi ko na alam ang sumunod na nangyari. Nawala na ako sa aking sarili.

Pagkagising ko ay mas mahina na ang aking katawan. Nakita ko ang aking sarili na nakahiga sa mismong kama ko. “Ano po ang nangyari?” Hinimatay na naman daw pala ako sabi ni Ninang Judy. “Nasan po sina Tatay at Nanay?” Gaya ng dati ay wala sila sa bahay.

Ilang sandali pa ay may napuna akong tila kakaiba. “Bakit basag na ang alkansiya?” Kinuha daw ni Tatay ang pera upang ipambili ng gamot na magpapanumbalik sa lakas ko. Hindi ko napigilang umiyak. Masama ang loob ko.

Agad akong pinatahan ni Ninang Judy at maya-maya pa ay dumating na rin si Tatay at Nanay upang kamustahin ang kalagayan ko. Batid ko ang kanilang pag-aalala para sa akin. Ramdam ko na hangad nilang manumbalik na muli ang aking lakas. Dahil rito, tumahan na rin ako sa aking pag-iyak. Parang sapat nang malaman ko na mahal din pala ako ng aking mga magulang.

Original: Ako at Ang Magic Alkansya

Ako at Ang Magic Alkansya

“Happy Birthday, Tinay!” masayang pagbati ng Ninang Judy ko.
“Tuloy po kayo, Ninang. Sayang hindi n’yo po naabutan si tatay at nanay!”
“Hindi na bale. O, heto ang regalo ko. Sana magustuhan mo!”
“Maraming salamat po!” sabay kuha ko sa isang kahon na nakabalot sa pulang palara.

Isang linggo na lang ay sasapit na ang ika-10 kaarawan ko pero wala pa ring pagbabago sa buhay ng pamilya ko. Si tatay, halos araw-araw pa rin umiinom ng alak kasama ang barkada niya sa kanto. Si nanay naman, sugal dito, sugal doon. Tila yata hindi sila napapagod. Ako? nasa bahay lang, hindi na rin kasi ako pumapasok sa paaralan. Saan naman ako kukuha ng pambayad?

Umiikot ang mundo namin sa paghingi ng mga kung anu-anong bagay na kailangan sa pang araw-araw na buhay. Konting bigas, mga sirang gulay sa palengke, lumang kumot ng kapitbahay, basag na tabo, lahat! Tila wala kaming mga magagandang kagamitan, puro naman kasi pinaglumaan. Minsan naisip ko, paano kaya paglaki ko? Parehong buhay din kaya ang makakagawian ko?

Alam ko na! Bubuksan ko na lang ang regalo ng Ninang Judy ko! “Ang bigat!” Sana magandang laruan ang laman, sana maraming tsokolate, sana magagarang damit! Subalit teka, mali yata ako ha… “Ay! Babasaging alkansya lang pala.” Lalagyan ito ng pera ha? Wala naman akong ganoon, hindi ba? Hay, buhay talaga!

Gabi na ay wala pa rin ang aking mga magulang. Sa totoo, wala namang bago sa pangyayaring ito, halos gabi-gabi naman akong nauunang matulog. Naisip ko, bakit kaya kami kapus na kapos? Bakit kaya ganoon ang mga magulang ko? Parang hindi nila ako mahal, parang wala silang pakialam sa nararamdaman ko.

Kinabukasan, gumising ako ng maaga. Araw ng linggo kaya magsisimba ako. Pagkatapos ng misa ay lumabas na ako upang maka-uwi ng maaga. Kumakalam na kasi ang sikmura ko noon, gutom na talaga ako. Subalit, ilang hakbang pa lang mula sa simbahan ay nandilim na ang paningin ko. Naramdaman kong bumagsak ako at napahandusay sa maruming kalsada.

Maya-maya pa, may mga narinig ako…

“Kawawa naman ang batang pobre.” “Limusan nga natin ang palaboy, baka hindi pa siya kumakain.” Sabay hulog ng limos sa aking kinahihigaan.

Ang kalansing ng ilang baryang iyon ay nasundan pa ng sunod-sunod na kalansing ng iba pa. Ramdam kong tumatama sa mura kong katawan ang bigat ng mangilan-ngilang piso na hinahagis sa akin ng madla. Malamang ay pinagkamalan nila akong pulubi, hindi nakapagtataka. Sadyang gula-gulanit ang mga damit-pangsimba ko, sadyang marumi ang aking balat, madungis ang mukha, at higit sa lahat napakapayat ng aking pangangatawan.

Ilang sandali lang ay nakabangon na rin ako. Nagsimula na akong humakbang ng dahan-dahan patungo sa aming barong-barong. Bitbit ko sa aking magkabilang kamay ang mga baryang inihagis sa akin ng mga tao. Sa puso ko ay may kapirasong ngiti, alam kong may mailalagay na ako sa alkansiya kong babasagin.

Bawat kalansing ng barya papasok sa aking alkansiya ay may kaakibat na tuwa mula sa aking mukha. “Wow! Ang dami naman nito.” Sa isang iglap ay biglang may pumasok na ideya sa isip ko. “Mamalimos na lang kaya ako?” Siguro pag sapat na ang pera ko, maaari na akong makapag-aral muli.

Kinabukasan, maaga pa lamang ay naglakad na ako papuntang simbahan. Puno ako ng pag-asa na muli akong makakakuha ng perang maihuhulog ko sa aking alkansiya. Naisip ko tuloy, buti pa ang mga taong hindi ko kilala, may awa. Samantalang ang tatay at nanay, wala. Tirik na ang araw subalit patuloy pa rin ang pagdagsa ng mga deboto sa simbahan. Mag-uumapaw na naman ang mga taong may malasakit sa tulad kong paslit.

Kinahapunan ay nagpasya na akong umuwi. Gusto ko pa sanang magtagal pa kahit sandali pero nandidilim na ang aking paningin. Marahil dahil sa tindi ng init. Lupaypay man ang aking katawan ay abot tenga naman ang aking ngiti. “Aba! Ang dami ko yatang perang maiuuwi.” Sa isip ko, baka bukas o sa makalawa, hindi na tanggapin ng alkasiya ko ang iba pang barya. Baka sumabog na siya sa bigat o di kaya’y umapaw na sa butas ang laman. Ang saya ko. Salamat sa Diyos!

Ilang araw pa ang lumipas at halos mapupuno na ang aking alkansiya. May kakaibang saya na aking nadarama sa tuwing nahuhulugan ko siya ng barya mula sa aking panlilimos. May kung anong magic yata ang dala nito sa buhay ko. Biruin mo, sa susunod na pasukan ay baka makapag-aral na ako dahil dito. “Pero teka, bukas na pala ang kaarawan ko! Babatiin pa kaya ako ng mga magulang ko?” Malamang nakalimutan na nila ito.

Kinabukasan ay muli akong bumalik sa simbahan, hindi upang mamalimos kung hindi upang magpasalamat naman sa Diyos. “Salamat po sa magic alkansiya ko.” Hindi pa ko tapos manalangin nang bigla na lang nanlambot ang mga tuhod ko at tuluyan na ngang bumagsak sa sementong sahig ng simbahan. Hindi ko na alam ang sumunod na nangyari. Nawala na ako sa aking sarili.

Pagkagising ko ay mahina pa rin ang aking katawan. Nakita ko ang aking sarili na nakahiga sa mismong kama ko. “Ano po ang nangyari?” Hinimatay daw pala ako sa simbahan sabi ni Ninang Judy. Buti daw at may nagmagandang loob na tumulong sa akin upang buhatin ako pabalik sa amin. “Nasan po sina tatay at nanay?” Gaya ng dati ay wala sila sa bahay.

Ilang sandali pa ay may napuna akong tila kakaiba. Teka, totoo ba ‘to o isang panaginip? “Bakit basag na ang magic alkansiya???” Kihuha daw ni tatay ang pera upang ipambili ng gamot na magpapanumbalik sa lakas ko. “Bakit ang perang pinaghirapan ko pa? Paano naman ang mga pangarap ko?” Iyak ako ng iyak.

Agad akong pinatahan ni Ninang Judy at maya-maya pa ay dumating na rin si tatay at nanay upang kamustahin ang kalagayan ko. Batid ko ang kanilang pag-aalala para sa akin. Ramdam ko na hangad nilang manumbalik na muli ang aking lakas. Dahil rito, tumahan na rin ako sa aking pag-iyak. Parang sapat nang malaman ko na mahal din pala ako ng aking mga magulang.

Simula noon ay lagi na akong binabantayan ni nanay. Madalas na rin siya magluto ng masasarap na ulam at paminsan-minsan ay nakikipaglaro pa siya sa akin. Si tatay naman ay madalas pa ring wala sa aming tahanan. Sa pagkakataong ito, hindi na siya nakikipag-inuman sa kanyang mga kaibigan. Sa halip ay namamasukan na siya bilang isang trabahador sa bayan.

Isang araw, kinausap ako ng aking mga magulang. Humingi sila sa akin ng tawad sapagkat napabayaan daw nila ako at hindi nasubaybayan. Hindi na raw ako kailangang mamalimos pa upang makapag-aral dahil sapat naman na daw ang sweldo ni tatay para makapasok na ako sa paaralan sa susunod na pasukan.

Basag na ang aking magic alkansiya. Wala na akong malalagyan pa ng pera. Ubos na rin ang ilang baryang naipon ko noon. Subalit sa totoo lang, hindi ko na ito pinanghihinayangan. Masayang masaya na ako sapagkat buo na muli ang aming pamilya. Ngayon ay maipagmamalaki ko na mahal na mahal na ako ng aking ama at ina.

Salamat magic alakansiya! Galing sa iyo ang perang ipinambili ng gamot noong nagkasakit ako. Salamat din at tinuruan mo akong mangarap at magsumikap. Higit sa lahat, maraming salamat sa panahong sinamahan mo ako sa aking kalungkutan. Ngayong basag ka na, kailangan na kitang itapon. Magpahinga ka na at ipinapangako kong habambuhay kita dadalhin sa aking alaala. Habang itinatapon ko si alkansiya sa basurahan ay alam kong ang magic ay pilit pa ring nagpapaiwan. Ipinikit ko ang aking mga mata at dinama ko siya. Kinuha ko ito at isinilid sa loob ng aking puso’t kaluluwa. “Wow! Ang galing naman pala! Ang magic ay hindi kailanman mawawala!”

Kulay-Cory

Kakabit ni dating Pangulong Corazon Aquino ang kulay dilaw. Noong siya’y nabubuhay pa madalas siyang nagsusuot ng mga dilaw na bistida at iba pang gamit tulad ng pamaypay, bag at sapatos. Ang dilaw ay kulay ng pag-asa. Noong panahong ng diktaturyang Marcos si Cory ang naging pag-asa ng buong bansa. Siya ay naglakas-loob na kalabanin ang nanlilimahid na rehime ng diktador. Dilaw din ang kulay ng kasiyahan. Sino ba naman ang hindi naging masaya sa ginawa ni Cory para sa ating bansa? Hindi ba’t siya ang nagpanumbalik ng ilan sa mga karapatang pantaong ninakaw ng mga Marcos? Dahil sa kanyang mga kontribusyon sa ating bansa, kinilala siya bilang “Ina ng Demokrasya”.

Ang dilaw ay mainit na kulay. Sing-tingkad ng araw, si Cory ay nagsilbing liwanag sa panahon ng kadiliman. Siya ay madalas manindigan para sa katotohanan. Siya ay nagbigay ng gabay upang mas maunawaan ng mga Pilipino ang kahalagahan ng diwa ng pagsasama-sama. Ang kulay dilaw ay madalas din gamitin sa mga karatulang nagbibigay babala. Para sa kanyang mga kalaban sa pulitika, si Cory ay isang babala na palaging nakabantay sa kanilang mga maling gawain. Siya ay laging nakatutok sa katiwalian upang matiyak ang kapakanan ng bayan.

Sa maraming bansa, ang kulay dilaw ay may kaakibat na iba’t ibang kahulugan. Sa Ehipto, ang kulay na ito ay para sa mga yumao. Sa Hapon, kulay ito ng lakas ng loob at kadakilaan. Sa India naman, kulay ito ng kapayapaan. Sa buhay ni Cory, ang dilaw ay nabigyan pa nang iba’t ibang kahulugan. Bilang isang ina, ang kulay dilaw ay sumisimbolo sa pagbibigay gabay sa kanyang mga anak at pagpapatawad sa sino mang magkasala sa kanya.

Sadyang napakaraming kahulugan ng kulay dilaw sa ating buhay. Maaaring ito’y isang payak na kulay lamang para sa ilan subalit simula noong ito’y ginamit ni Cory sa maraming pagkakataon, ang dilaw ay naging kulay Cory. Kulay EDSA. Kulay ng pagkakaisa.

Noong ika-24 ng Marso taong 2008, ibinalita ng pamilya Aquino ang pagkakaroon ni Cory ng kanser sa bituka. Ang balitang ito’y nagpagimbal sa maraming taga-hanga at taga-suporta. Paano nga ba tayo lalaban sa iba’t ibang katiwalian sa pamahalaan kung wala na ang ina ng demokrasya? Sino na ang mangunguna sa mga dasal na humihingi ng awa sa Maylikha sa tuwing dadalawin ng malaking krisis ang ating bansa? Sino na ang magiging takbuhan ng mga Pilipino kung ang gobyerno ay nagsasamantala sa kapangyarihan niya? Wala ni isa sapagkat si Cory ay tunay na kakaiba.

Sabay-sabay ang maraming Pilipino sa mga panalanging humihingi ng kagalingan ni Cory sa kanyang sakit. Maraming lugar ang nabalutan muli ng dilaw upang ipahayag ang pagmamahal sa dating Pangulo. Kaliwa’t kanan ang mga misa na dinaluhan ng samut saring personalidad sa lipunan. Malinaw na ebidensiya na si Cory ay mahal ng Pilipino. Ang dilaw ay kulay din ng magandang kalusugan. Marami ang patuloy na umasa na gagaling pa siya at muling magbabalik sa gawaing pansamantala niyang iniwan noong siya’y nagkasakit. Walang gustong umamin na ang oras ni Cory ay nabibilang na lamang bago siya tuluyang mamaalam sa mundong ibabaw.

Noong ika-1 ng Agosto taong 2009, matapos ang mahigit isang taong pakikipaglaban sa sakit, umalingawngaw sa buong mundo ang balitang pumanaw na si Cory. Malungkot ang lahat at nagdalamhati sa pagkawala ng ating ina. Marami ang lumuha at dumagsa ang mga nakikisimpatya sa kanyang naiwang pamilya. Muling nangibabaw ang dilaw sa buong bansa. Naging kulay ito ng pagluluksa at pagdadalamhati.

Hanggang kailan natin maaalala si Cory? Oo nga’t tiyak na malilimbag siya sa kasaysayan ng ating bansa pero hanggang kailan magiging sariwa sa ating mga alaala ang kaniyang ginawang kadakilaan para sa Pilipinas? Sana’y habang may dilaw tayong nakikita sa ating kapaligiran ay may Cory na patuloy na pupukaw sa ating kamalayan. Kamalayan na ang mga Pilipino ay karapat-dapat, kamalayan na ang demokrasya’y kailangang alagaan.

Personal Essay: SALAMIN

Salamin

Sibsib na ang dilim subalit nakasisilaw pa rin ang liwanag na nagmumula sa mga gasera nang kumpul-kumpol na tindahan sa gilid ng bangketa. Ramdam nang bawat pedestrian ang pagmamadali ng kapwa nila at kasabay nito ay ang pagkainip naman ng ilang mga taong lulan ng mga sasakyang halos napako na sa lansangan dahil sa tindi ng trapiko. Bawat isa ay may dahilan kung bakit sila kailangang makipagsiksikan sa magulo at mabahong lugar na iyon. Hindi alintana nino man ang panganib at peligrong nakaambang umatake ano mang oras sa mga taong may mahihinang pangangatawan at loob.

Lumaki ako sa isang lugar na tahimik. Mayroong sapat na mga puno’t halaman na nagpapanatili nang preskong hangin sa kapaligiran. Ang mga tao’y may sapat na oras upang gampanan ang kani-kanilang tungkulin. Hindi siguro ganoon karami ang kailangang gawin sa araw-araw kung kaya’t ang kanilang mga kilos ay walang ano mang bakas ng pagmamadali. Subalit sa hindi kalayuan ay may isang lugar na may kabaliktaran na katangian – ang Litex.

Madalas magsikip ang daloy ng trapiko sa kalsada ng Litex na matatagpuan sa Commonwealth Avenue. Isa itong pamilihan na dinarayo ng marami nating kababayan dahil sa mga murang paninda na mabibili dito. Sa unang tingin pa lamang ay mababakasan na ang kahirapan ng mga tao sa lugar na ito. Maingay ang kapaligiran. Ang pinaghalo-halong tinig na nagmumula sa mga tumatawad na mamimili, nanggagalaiting tindera ng isda, busina ng barumbadong tsuper ng dyip at silbato ng pulis na may tinutugis na snatcher ng cellphone ay bumubuo ng isang orkestra ng ingay na tiyak makadadagdag sa init ng ulo sa sino mang makakarinig nito.

Sa sulok-sulok ay may mamamataang mga bulubundukin ng basura na nangangalingasaw na ang amoy. Nakadaragdag pa sa suliraning ito ang pangangalkal ng mga batang basurero. Kada bungkal nila na masasabayan ng bugso ng hangin ay tiyak na lalong magpapasingaw sa amoy na galing sa kailaliman ng tambak. Isang singhot lang nito ay husto na upang bumaliktad ang sikmurang kanina pa nag-aalburoto.

Sa kabila ng mga suliraning ito, hindi makakaila na ang mga taong nagsisiksikan sa Litex ay kakikitaan pa rin ng determinasyon na labanan ang kahirapan. Hindi mawawala ang ngiti sa kanilang mga mukha na nagpapatunay lamang na sumisibol pa ang pag-asa. Ang mga Pilipinong ito ay nagsisikap na itaguyod ang kani-kanilang pamilya. Ang palatandaan nito ay ang buhay na buhay na komersiyo na naglalayong punan ang pangangailangan ng bawat tao, tindera man o mamimili.

Posibleng masalamin ang kaunlaran ng isang bansa sa kaledad ng kanilang mga pamilihan. Ayon kay Senador Manny Villar, masusukat daw ang antas ng pamumuhay sa Pilipinas sa pamamagitan ng masusing pag-aaral sa tunay na kalagayan ng mga mahihirap nating kababayan. Opo, masalimuot nga ang Litex. Subalit tigmak nga ba ang buong bansa sa kahirapan?

Sa araw-araw kong pagsilip sa Litex na nadaraanan sa tuwing ako’y papasok sa unibersidad, kapuna-puna ang lumalalang sitwasyon ng buhay ng mga Pilipino dito. Kamakailan ay tila may napansin akong lalong nagbigay kurot sa aking puso. Napuna ko ang isang matandang ale na nagtitinda ng mga gula-gulanit na mga bag na halatang napulot lamang niya sa basurahan. Natulala ako sa aking nakita. Subalit ang aking pagkatulala na iyon ay napalitan maya-maya ng pagkabigla. Nagulat ako nang may isang ale na bumili sa tinderang iyon. Dinampot niya ang kulay ubeng bag na halos naging singkulay na rin ng lupa sa karumihan at sabay abot ng kakarampot na barya bilang bayad. Imbes na itago ng tindera ang baryang inabot sa kanya ay dali-dali siyang kumaway sa mamang nag-iihaw ng isaw sa ‘di kalayuan. Bumili siya ng isang stick nito at agad nilantakan. Umandar na ang aking sinasakyan.

Dahil sa aking mga nakikitang sitwasyon at kaganapan sa lugar na iyon ay hindi ko na maiwasang hindi obserbahan ang kapaligiran sa tuwing ako’y mapapadaan dito. Pilit kong inuunawa kung bakit kailangang magtinda ng mga gamit na pinaglumaan na ng iba. Hinahanapan ko rin ng dahilan kung bakit kailangang pabayaan ng ilang mga nanay ang kanilang mga supling na magbungkal sa mabahong basurahan. Bakit may mga taong kayang masikmura ng pagkaing itinitinda sa gilid mismo ng nanglilimahid na imburnal? Dahil lang ba ito sa kahirapan?

Kung ang lahat ng bagay sa mundo ay may kadahilanan, ang masikip at mabagal na trapiko siguro sa Litex ay ang nagbibigay ng pagkakataon sa sino man na silipin ang buhay ng ating mga kababayan doon. Ito ay isang salaming magbibigay linaw sa kung saan natin pupulutin ang ating sarili kung hindi tayo kikilos upang makamtan ang tunay na pagbabago. Huwag nating antayin na tuluyan na tayong kainin ng matinding kahirapan, mailibing sa mga basurang tayo mismo ang may gawa, manakawan ng isang snatcher ng pag-asa at mabingi sa mga sarili nating panaghoy.

Buti na lamang at hindi ako nakatira sa Litex. Subalit kamakailan lang, noong kami ay napadaan sa dati’y malinis na talipapa sa aming barangay, may mga pamilyar na bagay akong namataan. Isang tumpok ng mga kupas na damit na itinitinda sa gilid ng bangketa. Isang burol ng basura na inaakyat-baba ng isang musmos. At isang pulis na tila nagmamanman sa isang snatcher ng cellphone.

Mga Koloreteng Kupas Ng Makulay Na Mariposa

Si Bobby ay abalang-abala sa pagpapaganda sa mga mamamayan ng Barangay Sta. Lucia. Siya ay isang parlorista na may edad sitenta. Sa bilis ng kanyang kamay sa pagupit ng buhok gamit ang kalawanging gunting at sa bawat pilantik ng kanyang mga daliri sa tuwing siya’y magpapahid ng kanyang mga lumang kolorete sa mukha ng kanyang mga parokyano, hindi mo maipagkakailang ang pagpapaganda sa kapwa ay hindi lamang isang hanapbuhay para sa kanya. Ito ay isang buhay na ikinabit na ng panahon sa kanyang sistema. Isang buhay na punong-puno ng kulay at ganda.

Sa unang tingin pa lamang sa kanya ay hindi mo na maitatangging siya’y isang bakla. Siya’y balot sa mga makukulay na bistidang yari sa kukurtinahing tela. Ang kanyang kulot na buhok na tila pinaliguan ng pulang tina ay sinasabitan niya ng mga bulaklak na yari sa plastik o makikintab na ipit na tila hiniram pa niya sa kung sinong reyna sa isang kwentong pantasya. Ang talukap ng kanyang mga mata ay halos pabagsak na sa bigat ng mga palamuting pilik-mata. Minsan ito’y kulay lila. Minsan naman ito’y dilaw. Ngunit ang pinakamadalas na kulay nito ay pula na tiyak akong itiniterno n’ya sa kanyang kulay pula ring mga labi. Minsan, makikita mo siyang halos singputi na ng isang amerikana sa kapal ng pulbos na itinapal niya sa kanyang nangungulubot na pisngi. At sa tuwing siya’y parating na, maririnig mo na ang yabag na nagmumula sa kanyang nabubulok na bota na wari mo’y pinaglumaan ng mang-aawit na si Mystica at masisinghot mo ang sangsang ng kanyang mumurahing pabango.

Si Bobby ay nakatira sa mismong parlor niya. Sa loob nito ay mapupuna mo ang kalumaan ng lugar. Puno ito ng mga lumang gamit na binubulok na rin ng panahon. Ang kaniyang mga palamuti na nakalagak sa sulok-sulok ng silid ay nagmimistula ng tahanan at imbakan ng pinagpatong-patong na alikabok at agiw, tanda na matagal ng panahon ang lumipas mula noong ito’y huling nadampian ng basahang pamunas. Sa kabila nito, patuloy pa rin ang pagdagsa ng mga tao upang magpaganda sa tulong niya. Ang lumang silid ay nagmimistulang isang paraisong parisukat na dinarayo ng madla upang makadaupang palad ang isang makulay na mariposang paikot-ikot sa paligid ng bawat bisita.

Si Bobby ay hindi tamad. Wala lamang siyang panahon na gumawa pa ng ibang bagay maliban sa pag-aasikaso sa mga taong handang magbayad upang pagandahin niya. Marami ang bilib sa kanya dahil maituturing na siyang beterano sa larangan ng kanyang hanapbuhay. Mataas talaga ang respeto ng mga tao sa kanya.

Simula’t sapul ay ganoon na ang nakagawian niya bilang isang parlorista. Sino man ang tanungin, hindi malayong sabihin na hindi nagbago ang kanyang itsura. Ayun nga lang, medyo kapuna-puna na ang bahagyang pagkupas ng kanyang ganda. Mababakasan mo sa kanyang postura ang pagod na naipon niya sa mahabang panahong pagtatrabaho. Hindi na siya makatayo ng tuwid. Ang matikas niyang postura noon ay tila lumayas na sa kanyang nanghihinang katawan. Halatang may mga iniinda na siyang sakit sa kaibuturan ng kaniyang kalamnan na pilit pa rin niyang ikinukubli sa pamamagitang ng paggamit niya ng mga koloreteng katulad niya’y nababawasan na rin ng tingkad at kinang.

Sa loob ng kanyang paraiso ay may isang kahon ng kayamanan na nakakubli. Sa loob nito ay ang mga kagamitan ng mariposa na ginagamit niya sa pagpapaganda sa kanyang sarili at sa iba. Marumi ang mga ito at halatang pinaglumaan na subalit mahal na mahal pa rin ni Bobby ang mga ito.

Sa paligid ng kanyang paraiso ay naglipana na ang ilang mga bagong bukas na parlor na pinangangasiwaan ng mga mas nakababatang bakla. Sa unang tingin pa lamang ay malayong-malayo na ang itsura ng mga ito kay Bobby na nagsisimula nang matigmak ng katandaan. Sila na ang mga makabagong paruparo na naglalayong magpaganda sa bagong henerasyon. Sa kabila nito, ayaw pa rin magretiro ng pinakamatandang mariposa. Ayaw niyang iwanan ang kanyang mga nasimulan.

Sa paglipas ng ilang dekada ng pagpapaganda, hirap na ang kanyang manipis na katawan sa pakikipag sabayan sa kanyang mga kakumpitensiya. Sa kabila ng kanyang pagtanggi na tumigil sa pagtatrabaho, tadhana na siguro ang kusang gumawa ng paraan upang mamahinga siya. Kamakailan lamang, tinupok ng sunog ang parlor niya. Nakita ng madla ang mariposa na nakatitig sa inabong paraisong parisukat na kumanlong sa kanya sa loob ng mahabang panahon. Wala siyang bitbit na kahit na anong bagay maliban sa isang kahon na naglalaman ng kanyang mga pampaganda.

Sa kasalukuyan, nakikita na lamang si Bobby na naglalakad sa kalsada suot ang mga mas payak ng kasuotan. Sa kabila nito ay litaw pa rin ang kanyang kagandahan. Pinatitingkad ito ng respetong inilalaan sa kanya ng mga tao at hindi ng mga koloreteng kupas at pinaglumaang bistida.

Sa panahong ito, ang kanyang mga pakpak ay kailangan na sigurong lumipad ng mataas na mataas papunta sa kung saan man siya dapat muling mamayagpag.